Gül GÜNEY*
Abstract
İslam sanatı içinde önemli bir yer teşkil eden Safevi devleti gösterişli sanat eserleri ile temsil edilmiştir. Safevi hükümdarları sanatçıları korumuş ve sanat faaliyetlerinin gelişiminde önemli rol oynamıştır. Özellikle kitap sanatlarına verdikleri önem pek çok konuda yazma eser üretimine neden olmuştur. Bu eserler Tebriz, Herat, Şiraz, İsfahan gibi, sanat merkezlerinde üretilmiştir. Bu merkezlerden Şiraz, minyatürlü ve tezhipli yazma eserlerin üretimin yapıldığı önemli merkezlerden biri olmuş, tarih, bilim, edebiyat, din gibi pek çok konularda yazma eserler istinsah edilmiştir. Bunlardan İslam dünyasının kutsal kitabı olan Kur’anı Kerim nüshaları Safevi döneminde de önem arz etmiş, gerek cilt, hat, gerekse sayfa tezyinatı açısından nadir, özellikli Kur’an-ı Kerim nüshaları üretilmiştir. Bu nüshalardan bazıları bugün ülkemizdeki bazı yazma eser kütüphanelerinde bulunmaktadır. Makalede Safevi dönemi cilt sanatının oluşumunu etkileyen etmenler üzerinde durarak, Süleymaniye Kütüphanesi, Sultan Ahmed I koleksiyonunda yer alan ve Safevi dönem özelliği gösteren bazı Kur’an-ı Kerim nüshalarının ciltleri örneğinde Safevi cilt sanatında kullanılan motif ve kompozisyonlar değerlendirilecektir. Ayrıca söz konusu nüshaların cilt tezyinatı ele alınıp motif, kompozisyon ve renk özelliklerine değinilmiştir.
Keywords
Kur’an, Tezyinat, Nüsha, Safevi
References
- Binark, İ.(1975). Eski Kitapçılık Sanatlarımız, Ankara.
- Blaır S. S.; Bloom, J. M., (1995). The Art And Artchıtecture Of İslam, 1250-1800, Yale university Presss1995, s.165-183
- Çığ, K.(1971).Türk Kitap Kapları, İstanbul.
- Çağman, F.; Tanındı, Z., (1996). “Remarks on Some Manuscripts from the Topkapl Palace Treasury in the Context of Ottoman-Safavid Relations,” Muqarnas 13.
- Derman, Ç. (2012). “Tarihimizde Mushaflar’ın Bezenmesi” Diyanet İlmi Dergi, “Kur’an” özel sayısı, Ankara, s.647-653
- Dener, H.(1957). Süleymaniye Umumi Kütüphanesi. İstanbul: Maarif Basımevi.
- Haldane, Duncan,(1983), Islamıc Bookbindings, World of İslam Festival Trust, England
- Hillenbrant R.(2005). İslam Sanatı ve Mimarlığı, Barış matbaa
- James, D.(1980). Qur’ans And Bindings from The Chester Beatty Library, World of İslam Festival Trust.
- Karaca, B.(2002). “Safevî Devleti’nin Ortaya Çıkışı ve II. Bayezid Dönemi Osmanlı-Safevî İlişkileri” Türkler Ansiklopedisi, Cilt: IX, Ankara, s.409-418.
- Kaya, N.(2010). “Süleymaniye Kütüphanesi” İslam ansiklopedisi, cilt 38, s.121-123
- Gündüz, T. (2000).“Safevîler” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.35, İstanbul, s.451-457.
- Özen Mine E.(1985). Türk Cilt Sanatı, Ankara.
- Raby, J; TANINDIZ.(1993).Turkısh Bookbinding ın The 15Th Century, Oxford,
- Sümer, F.(1999). Safevi Devletinin Kuruluşu ve Gelişmesinde Anadolu Türklerinin Rolü, Ankara.
- Tanındı, Z. (2016).“Illumination and Decarative Designs” The Art Of The Qur’an, Freer Gallery of Art ,İstanbul 2016, s.98-116
- Ulaç L. (2006). XVI.Yüzyıl Şiraz El Yazmaları (Türkmen Valiler, Şirazlı Ustalar, Osmanlı Okurlar), Mas Matbaacılık, İstanbul, “Türkiye İş Bankası Yayınları”
- Karaca B,(2002), “Safevî Devleti’nin Ortaya Çıkışı ve II. Bayezid Dönemi Osmanlı-Safevî İlişkileri” Türkler Ansiklopedisi, Cilt: IX, Ankara, s.409-418
- Özkeçeci İ. – Özkeçeci Ş.B.(2007).Türk Sanatında Tezhip, İstanbul